Dikkat İle İlgili Beyindeki Ağlar

Kişi sürekli olarak birçok uyaranla karşı karşıyadır. Birey maruz kaldığı uyaranlar arasında, gereksinimlerine yanıt veren uyarıcıyı seçip odaklanmak, diğer uyaranları arka plana atmak durumundadır. Dikkat tek bir şeye odaklanabilmek olarak düşünülebilir. Bu noktada alışkanlık ve dikkat birbirine karşılaştırılan iki kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Öğrenme aşamasında çok fazla dikkat gerektiren ancak bir süre sonra otomatik davranışa dönüşen, öğrendiğimiz ve yapabilir hale geldiğimiz konularda yüksek oranda dikkate ihtiyacımız yoktur.  Örneğin bisiklet kullanmayı öğrenirken tamamen odaklanır, dikkatimizi verir, öğrendikten sonra dikkatimizi çevreye yöneltilmiş oluruz . Bu noktada alışkanlık arttıkça dikkat azalır gibi bir ters orantı kullanabiliriz.

Dikkat, düşünceleri ve duyguları , çeşitli durumlara uygun davranışta bulunabilmek amacıyla zihin şartlarını hazırlayan bir davranıştır.

Bu çalışmanın amacı dikkat ile ilgili beyinde bulunan bölgelerin incelenmesidir.

Sınırlı olan dikkat kapasitesinin ve duyusal kayıttaki bilgilerin yalnızca bir kısmı belleğe aktarılabilmektedir. Ancak unutulmamalıdır ki dikkatin arttırılması ile öğrenme de artırılabilmektedir. Uyaranlar veya olay karmaşık olduğunda üst seviyede düşünmeye ihtiyaç vardır ve birey yalnızca bir şeyi takip edebilmektedir. (Alıntılayan Keleş ve Çepni 2006) ; (aktaran Baniskowski & Mehring, 1999 )

Dikkatte seçiciliğin amaca uygun olmasını denetleyen anterior dikkat ağı yürütücü işlevlerin bileşeni olarak sorumludur. Seçenekler arasından istenilene yönelmek, duyguları düzenlemek , seçenekler arasından uygun olana yönelmek gibi üst düzey bilişsel işlevlerdir. Bu görevlerde singulat aktiftir. Anterior dorsolateral preforontal korteks hasarları sonrasında bu davranışlarda yetersizlik olduğu yapılan araştırmalarda görülmüştür (Güneş, 2004 ).

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tanısı almış çocuklarda korpus kallosumun ön bölgelerinde bulunan rostrum ve rostral cismi küçük bulunmuştur. Frontal lobun yürütücü işlevleri, dikkati başlatmak, sürdürmek, dikkati başka yöne çekebilme görevleri vardır.

Dorsal ve ventral ağlar insan beynindeki duyusal yönlendirme sistemleridir. Ana işlevi

dikkati çeken uyaranlara yöneltmektir. Ventral dikkat ağlarının tamamen olmasa da istem dışı eylemlerde yer aldığı düşünülmektedir. Nöral ağ sağ hemisferde lateralize ve sağ temporal paryatel bağlantı ve sağ ventral frontal korteks içerir. Bu sistem özellikle beklenmedik yerlerde göründüğünde, göze çarpan hedeflerin tespiti üzerine aktivite artışları gösterir. Aktivite artışı duyusal uyaranlarda, ani değişikliklerden sonra görev bloklarının başlangıcında , tamamlanmış bir çalışmanın sonunda ventral sistemde gözlenir. (Fox, Snyder, Barch, Gusnard ve Raichle, 2005)

Locus coreuleus fonksiyonu dikkat bileşenleriyle doğrudan ilişkilidir. Uyarılma ya da dikkat boyutu noropinefrin ile sağlanır. Noradrenalin ; dikkat, konsantrasyon ve bunlarla ilgili olan tetikte olma ve uyanıklık anlamında bilişsel işlevlerde çok önemlidir.

Dikkat tanımı ve dikkate ilişkin yapılan araştırmalar gösteriyor ki dikkat hem farklı bileşenlerden oluşmakta hem de beyinde farklı nöral ağların olduğu bildirilmektedir. Dikkate yaklaşım konusunda tekli bir yaklaşımdan ziyade çoklu yaklaşımların olduğu görülmektedir. Bu hem dikkat değerlendirmelerinde hem de dikkatle ilgili bozukluklarda tedavi konusunda farklı perspektifleri göz önünde bulundurmamızı önemli kılıyor.